40 PARALIK ADAMLAR
Toplumumuzda çok kullanılan bir sözdür, “Kaç paralık adam ki..”
Sanki adamlığın ölçüsü paraymış gibi. Ülkemizde parası olana beyefendi denir, parası olmayan ise adam bile değildir..!!
Yaşlılar daha iyi bilir. Eskiden öğrenciler de parayla değerlendirilir ve
’40 paralık adamlar’ denirdi. Eylem yapan, hakkını arayan öğrencinin genel adıydı, bu “40 paralık adamlar” deyimi…
Peki, neden 10, 20, 30 değil de, 40 paralık adamdı öğrenciler.?
Tarih; Teşrinisani 1924. Yani 1924 yılının Kasım ayı.
Bundan tam 96 yıl önce. İstanbul’da tramvay şehir ulaşımı Konstantinopol isimli bir Belçika şirketine aitti.!!
Cumhuriyet kurulduktan sonra yabancı şirketlerle masaya oturulmuş ve sözleşmeye bazı şartlar konmuştu. Bu şartlardan birine göre öğrenciler kimliklerini göstermek şartıyla yarı fiyatına tramvaya binecekti. Belçika şirketi Türkiye Cumhuriyeti devletinin tüm şartlarını kabul etti..
Tramvayda tam bilet 80 para, öğrenci 40 paraydı. Ancak Osmanlı döneminde her istediği yapılan Belçika şirketi sorun çıkarıyordu.
Öğrencilerden de tam bilet parası, yani 80 para istiyordu.!!
15 Kasım 1924’te Tıp Fakültesi öğrencileri İstanbul’un tüm duraklarında tramvaya binecekler ve 40 para ödeyeceklerdi.!
Harbiye durağından binen bir grup öğrenci 40 para verince,
biletçi kabul etmedi ve tramvayda olay çıktı. Kavganın büyümesi üzerine vatman tramvayı durdurdu. Olay yerine yetişen şirket işçileri ile öğrenciler arasında arbade yaşandı. Öğrenciler aşağı indiriliyor, isçilerle şirket yöneticileri tarafından dövülüyorlardı. Üstelik bununla kalınsa iyi, iki el silah sesi de duyulmuştu… Silah sesi sonrasında herkes kaçmış, tramvayın yanında iki öğrenci vurulmuş, kanlar içinde yatıyordu…
Yoldan geçen bazı vatandaşlar da hakkını arayan öğrencilere tepki gösteriyordu. “Ne olacak, bunlar 40 paralık adamlar…”
Ertesi gün İstanbul’da ki tüm üniversite öğrencileri ayaklanmıştı.
Şirket yetkilileri zor anlar yaşadı. Sirkeci’de bulunan Sansaryan Han’da ki İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne sığındı. Polisin ve şirket yetkililerinin tüm girişimlerine ve sözlerine rağmen olaylar 3-4 gün devam etti…
Sonunda 21 Kasım 1924’te, yani 96 yıl önce bugün, Konstantinopol şirketi pes etti. Artık öğrenciler her yerde tramvaya 40 paraya binecekti. Bu, Cumhuriyetin ilk toplu öğrenci eylemiydi ve başarıyla sonuçlanmıştı…
Bugün öğrenciler toplu ulaşım araçlarına yarım biletle biniyorsa,
bu 1924 yılında ki, o “40 Paralık adamların” sayesindedir…
Eskilerin öğrencilere “40 paralık adamlar” demesinin nedeni de budur…
Alıntı