YÖRÜKLÜK *11*
Efeler, Yörüklerin içinden çıkmıştır. Efe ile Yörük’ü birbirinden ayırmak imkânsızdır.
Efeler, devlete başkaldırmamıştır. İçinde bulunduğu şartlardan dolayı efeler kendi neslini, toprağını, namusunu ve canını korumak için dağa çıkmıştır. Yapılan haksızlığa ve adalete başkaldırmıştır.
Yörükler ve efeler isyan etmemiştir. Zorda ve mecbur kalmadıkça askere kurşun sıkmamıştır. Arada bir de eşkıyalar var. Bunlara halk arasında “çalı kakıcı” denir.
Çalı kakıcılar, gündüz halkın yanında görünüp gece de dürüst ve ünlü efelerin ismini kullanarak ahaliden haraç alanlardır. Bunlarla ilgili yüzlerce rivayet vardır halk arasında. Malum dönemde tabi ki kamuda boşluk var. Herkes kendi adaletini kendisi savunmak zorunda bırakılmış.
Çalı kakıcı dediğimiz bu eşkıyalar, Ermeni ve Rum çetelerle işbirliği yapanlardır. Bunlar az da olsa efelik ruhuna ve şanına gölge düşürmüşlerdir. Günümüzde bile içimizdeki bizden gibi görünen ve bizden olmayanların eleştirilerine maruz kalıyoruz.
Efe gruplarını tek tek saymayacağım. Genel anlamda Ege’de onlarca efe grupları var. Efe grupları içerisinde her grubun 50 ila 1500 civarında kızanı var. Efelikte tek bir efe vardır. Bir de baş kızan (efenin yardımcısı) bulunur. Diğerleri kızandır. Bunların kendi içinde değişik görevleri olanlar da var. Aşçısı, erzakçısı, öncüsü, istihbaratçısı ve keşif kolları gibi…
Bunlar efeliğin iç yapılanmasıdır. En önemli tarafı da dış yapılanmasının olmasıdır. Bu yapılanma, ahalinin efelere sahip çıkmasının, efelere sadakatle bağlanmasının bir göstergesidir. Kurtuluşun ve adaletin efeler aracılığı ile sağlanacağına tam bir inanç hâkim olmuştur.
Bu inanç da efelerin dağlarda rahat bir şekilde hareket etmesini mümkün kılmıştır.