Bir çocuğun özel gereksinimli doğduğu veya olacağı haberi, aileler için bir dönüm noktasıdır. Zihinsel, fiziksel ya da duyusal farklılıkların tanısı, beraberinde bir dizi psikolojik evreyi getirir. Şok, inkar, öfke, pazarlık, derin üzüntü ve nihayetinde kabullenme… Bu evrelerin her biri, ebeveynin kendiyle ve dünyayla kurduğu bağı yeniden tanımlamasını gerektirebilir.
İnkar evresi, erken müdahalenin kaçırılmasına neden olabilir. “Benim hatam mıydı?” sorusu, anneliğin ve babalığın vicdanına kazınırken, çocuk için en kritik zamanlar yitip gidebilir. Suçluluk, öz-şefkatle iyileşebilir; kendini yeniden sevmeye cesaret etmek, bu yolculuğun en temel adımıdır.
Ebeveynlerin çocuğuyla ilgili aldıkları kararlar bazen ortak olmayabilir. Bir taraf öğretmenle görüşürken diğeri sessiz kalabilir. Bu sessizlik zamanla birikerek ilişkide uzaklaşma ve kopma yaratabilir. Oysa ortak ebeveynlik, hem çocuğun yararına olur hem de eşlerin duygusal yüklerini hafifletmelerini sağlar.
Bu yolculukta bir diğer gözden kaçan unsur ise kardeşlerdir. Gölge çocuk sendromu, ailenin ilgi ve kaynaklarının büyük bölümünü alan özel gereksinimli çocuğun arkasında kalır. Kardeşler, ihmal edilmiş hissedebilir; kıskançlık, suçluluk ve sorumluluk duyguları arasında sıkışıp kalabilir. Bu nedenle her çocuğun sesi duyulmalı, varlığı fark edilmelidir.
Toplumsal bakış, bu sürecin bir diğer ağır yükünü taşır. Damgalanma, bakışlar, “Allah yardımcınız olsun” gibi iyi niyetli ama yıpratıcı sözler, ailenin duygusal dengesini zedeleyebilir. Burada ailenin psikolojik dayanıklılığının güçlü olması ve toplumsal farkındalık sağlanması önemlidir.
Her çocuk, koşulları ne olursa olsun özeldir. Önemli olan, onun potansiyelini keşfetmeye alan tanımak; kendi hayallerinizi ona giydirmeden, onun kanat açtığı yöne doğru birlikte yürümektir. Çocuğumu çok iyi tanıyorum demek yerine çocuğumu keşfetmeye çalışıyorum demeyi tercih edebilirsiniz. Çocuğu yetenekli ve mutlu olduğu alanlara yönlendirmek, onun özgüvenini desteklemek, başarı hissini artırmak ve yaşam doyumunu yükseltmek adına büyük bir adım olacaktır.
Bu yolculukta yalnız olmadığınızı bilmek, bazen en büyük güç kaynağı olabilir. Ailenin ihtiyacına göre başvurabileceği çeşitli destek sistemleri mevcuttur. İlk adım olarak ALO 183 hattı, rehberlik ve danışmanlık desteği sağlar. Belediyelerin sunduğu psikososyal destekler, Aile Destek Merkezleri (ADEM), vergi muafiyetleri ve evde bakım maaşı gibi sosyal haklar; günlük yaşamdaki bazı yükleri hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, çocuğunuzun özel ihtiyaçlarına yönelik destek planlaması için psikiyatri başvuruları, ÇÖZGER (Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu) süreci ve rehabilitasyon merkezleri yol gösterici olacaktır. Bu hizmetlerin varlığından haberdar olmak ve size en uygun olanı araştırıp başvuruda bulunmak, süreci daha sağlıklı yönetmenize yardımcı olabilir.